На ўсходняй мяжы Вялікага Княства Літоўскага (сярэдзіна XIV — палова XVI ст.). В. М. Цемушаў; навук. рэд. В. Ф. Голубеў; пераклад з рускай мовы Н. Бакшанская, М. Мартысевіч, С. Цемушаў. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 464 с.: [32] с. іл. — Цвёрдая вокладка

ISBN 978-5-9904531-2-8

Дадзеная кніга ўяўляе з сябе тэматычны збор прац вядомага беларускага гісторыка, спецыяліста па гістарычнай геаграфіі, картографа Віктара Цемушава.

Асобныя раздзелы кнігі ўпершыню ў айчыннай гістарыяграфіі дазваляюць пpacaчыць трансфармацыю ўсходняй мяжы Вялікага Княства Літоўскага на працягу XIV — першай паловы XVI ст. Вызначанне літоўска-маскоўскай мяжы разглядаецца на фоне развіцця адносін дзвюх найбуйнейшых дзяржаў Усходняй Еўропы: ад першых тэрытарыяльных кантактаў і канфліктаў другой паловы XIV ст. да ўсталявання трывалай мяжы і памежных войнаў XV — першай трэці XVI ст.

Асобны раздзел прысвечаны лёсу Гомельскай воласці, якая на працягу доўгага часу займала памежнае становішча паміж ВКЛ і Вялікім Княствам Маскоўскім. У дадатку змешчаны працы аўтара па праблемах гістарыяграфіі, крыніцазнаўства і рэгіянальнай гісторыі, звязаныя з агульнай тэмай. Значную каштоўнасць кнізе надаюць гістарычныя карты, шэраг з якіх надрукаваныя ўпершыню.

ЗМЕСТ

Валянцін Голубеў. Ад навуковага рэдактара

Феномен літоўска-маскоўскага памежжа (замест уводзін)

Раздзел 1. Фарміраванне і змены літоўска-маскоўскай мяжы ў сярэдзіне XIV — першай трэці XVI ст.

Раздзел 2. Першыя тэрытарыяльныя кантакты і канфлікты паміж Маеквой і Вільняй у другой палове XIV — пачатку XV ст.

1. Барацьба Масквы і Вільні за панаванне над смаленскімі і чарнігаўскімі землямі ў сярэдзіне XIV ст.

2. Падтрымка Цверы і паходы Альгерда на Маскву. 1368—1372 гг.

3. Літоўска-маскоўскае супрацьстаянне на пачатку XV ст.

Раздзел 3. Падзел сфер уплыву ва Усходняй Еўропе. Перыяд устойлівай літоўска-маскоўскай мяжы

1. Літоўска-маскоўская дамова 1449 г.

2. Барацьба за Ржэву і ржэўскі адрэзак літоўска-маскоўскай мяжы ў сярэдзіне XIV — пачатку XVI ст.

3. Літоўска-цвярская мяжа

4. Фамінска-Беразуйскае княства паміж Вільняй, Масквой і Цвер’ю

5. Вяземскае княства на перыферыі Вялікага Княства Літоўскага. Уладанні князёў Крошынскіх

6. Павугор’е і Верхняя Ака ў сістэме абароны Вялікага Княства Літоўскага

Раздзел 4. Пачатак маскоўска-літоўскай барацьбы за перадзел "рускіх" зямель

1. "Вайна падчас міру". Характарыстыка першай памежнай вайны ВКЛ з Масквою (1486—1494 гг.)

2. Гісторыя даследавання і крыніцы па гісторыі першай памежнай вайны

3. Даціроўка вайны

4. Структура баявых дзеянняў

5. Падзеі вайны

6. Вынікі вайны

Раздзел 5. Землі Беларусі на літоўска-маскоўскім памежжы ў першай палове XVI ст.

1. Гомейская зямля як рэгіён даследавання

2. Гомейская воласць да канца XV ст.

3. Гомейская воласць пад уладай Масквы і фарміраванне ўезду ў 1500—1535 гг.

4. Гомейскі ўезд напярэдадні літоўска-маскоўскай вайны 1534—1537 гг.

5. Праблема Гомея на літоўска-маскоўскіх перагаворах 1537 г.

6. Гомейская зямля ў першыя гады пасля вызвалення (1535—1560) гг.

7. Змены ў складзе Гомейскай воласці пасля 1537 г.

8. Спрэчныя адрэзкі літоўска-маскоўскай мяжы ў першай палове XVI ст.

Заключэнне

Дадатак 1. Уяўленні пра тэрыторыі і межы Верхняокскіх княстваў у працах даследчыкаў

Дадатак 2. Гарады ў сістэме абароны ўсходняй мяжы
Вялікага Княства Літоўскага. Дзмітравец у XV—XVII стст
Гісторыя вывучэння Дзмітраўца. Праблема яго лакалізацыі. Крыніцы
Дзмітравец у падзеях XV ст
Адміністрацыйная прыналежнасць Дзмітраўца ў канцы XV ст
Дзмітравец на мяжы з Рэччу Паспалітай у XVII ст
Дзмітравец на старых картах
Роля Дзмітраўца ў сістэме абароны ўсходняй мяжы ВКЛ

Дадатак 3. Звесткі аб маскоўска-літоўскім памежжы ў пасольскіх кнігах часу Івана III
Спіс скарачэнняў
Спіс табліц
Спіс карт
Спіс фотаздымкаў і ілюстрацый
Бібліяграфія
Крыніцы
Даследаванні, даведнікі